Winterbulletin

Het winterbulletin is op deze pagina te lezen. Op onregelmatige momenten verschijnt een bulletin. Bij naderend schaatsweer en tijdens een schaatsperiode vaker.
Neem ook een kijkje bij historie. Een fraai overzicht van diverse koude winters.

Zie ook de winterverwachting.

Zie ook het laatste weernieuws en sneeuwhoogte voor de Alpen.

Winterbulletin 4 (17-1-2021); door Cees van Zwieten

Wintergekte

Er is weinig in de ontwikkelingen dat hoop geeft op serieus winterweer op korte termijn. De paar dagen met wat kouder weer, minder koud dan eerst gedacht, zitten er op en werden op zaterdag 16-1 afgesloten met een sneeuwdekje van 2 tot 5 cm, dat maar kort bleef liggen; in het noordoosten tot 7 cm en daar bleef het een deel van zondag nog liggen. In Rotterdam vormde zich in de late middag en avond een laagje sneeuw van enkele centimeters, in de vooravond eigenlijk al nattig. Het wegdooien begon in de loop van de avond al en de volgende ochtend was alles verdwenen. De voorafgaande kou stelde niets voor, met in het westen en midden niet veel meer dan een graad vorst in de nacht en ochtend. Eelde kwam nog een keer op -4 en Twente op -5.

De voor het schaatsijs benodigde etmaalgemiddelden onder 0 kwamen er in De Bilt niet. In Eelde zie ik nog -0,6 en Twente -0,5 op 14 januari. Het koudegetal in De Bilt staat nog steeds op 0,6; Twente en Eelde 0,7 en Rotterdam op 0,0. De benodigde kou wil maar niet onze kant op komen. In Oost Europa is dat anders. Volgens Jan Visser werd er in noordoost Polen -27 gemeten en in De Baltische Staten -31. De kou uit de poolstreken is over Rusland uitgevloeid tot in de Balkan. De koude lucht wordt de komende week weer ver naar het oosten terug gedrongen. Wij wachten tot de volgende poging tot winterweer, waarbij de kans dat dit in januari nog gebeurt nu wel erg klein is geworden.

Intussen maakte zich een soort wintergekte meester van een deel van Nederland. Ik hoorde iets over schaatsgekte, over een dooi-aanval, een sneeuwstorm en honderden sneeuwschuivers die de weg op gingen om het pak sneeuw de strijd aan te binden. Waar die schaatsgekte heeft geheerst is mij onduidelijk. Duidelijk is dat er geen enkele aanleiding toe was. Over een dooi-aanval spreken we als het echt gevroren heeft en dan bedoel ik een paar dagen met gemiddelde onder 0. Wij zijn tegenwoordig zo weinig gewend dat bij de aankondiging van een paar graden vorst in de nacht en een paar centimeter sneeuw overdag de wintergekte toeslaat. Winter, waar ben je?

Bron weergegevens: Jan Visser en  KNMI

Winterbulletin 3 (11-1-2021); door Cees van Zwieten

Iets in de kou

Het blijft een vraag wat de winter precies gaat doen de komende twee weken. Onzekerheid op termijn van meer dan 5 dagen is natuurlijk groot. En min of meer constante is echter de ontwikkeling van een hogedrukgebied bij de noordpool, met een kerndruk die zaterdag gaat oplopen tot 1050 hPa. Het is dat hogedrukgebied dat samen met een rug van hoge druk over Groenland de arctische lucht vanaf het poolgebied en noord Siberië in beweging gaat zetten. Dat zal in de loop van volgende week moeten gebeuren. Het is echter zeer de vraag hoe ver deze kou zal komen. Of de diepe kou ons land gaat bereiken is zeer twijfelachtig.

Tot zo ver de lange termijn, die weliswaar kansen lijkt te bieden, maar voor onze omgeving  zeer onzeker is. Laten we terug keren naar de huidige stand van zaken en de korte termijn. Op dit moment is het een beetje zachter weer geworden doordat met zuidwestelijke wind lucht vanaf de oceaan wordt aangevoerd. Zeer koud is het in het noorden van Europees Rusland en delen van Scandinavië. Deze kou blijft ver weg. Wij krijgen te maken met een aanvoer uit het noordwesten. Achter een depressie die over de Oostzee naar Polen trekt ontwikkelt zich, mede door drukstijgingen boven Scandinavië, een noordelijke tot noordoostelijke stroming. De Russische kou stroomt daardoor richting Roemenië en de Zwarte Zee. Wij komen bij aflandige wind ook iets in de kou; de temperatuur gaat geleidelijk omlaag met lichte vorst in de nacht en ochtend op vrijdag en zaterdag met in de middag temperaturen iets boven 0. Een klein beetje winter dus, maar te weinig om aan goed ijs te denken.

De midden en lange termijn zijn zeer onzeker. Op zondag opteert het Europese model in belangrijke mate voor stijging van temperatuur die dan moet leiden naar een paar dagen met dooiweer. Er nadert vanuit het noordwesten dan een nieuwe depressie waarvan de impact onduidelijk is. ECMWF voorziet in de loop van de volgende week waarschijnlijk weer kouder weer, de Amerikanen (GFS) juist weer een stijging van temperatuur na een koude maandag. Wat hiervan nu te denken? Wel, eigenlijk niets. Gewoon gaan slapen en over een paar dagen zien hoe het werkelijk zit. De verse poolkou zal dan waarschijnlijk al terrein hebben gewonnen in Scandinavië en Rusland. Voor wat het waard is in onze streken.


Winterbulletin 2 (10-1-2021); door Cees van Zwieten

Tandeloze winter?

De afgelopen weken hebben we weer gehad dat hier en daar vrij koud of koud werd genoemd. Eigenlijk is dat relatief; de temperaturen verschilden weinig van de normale, dat is het 30-jarig gemiddelde over 1981-2010. Normalen die binnenkort officieel worden aangepast aan de periode 1991-2020. Het is waarschijnlijk dat die normale waarden weer iets omlaag gaan, zodat het begrip vrij koud voor het weer van de afgelopen tijd meer op zijn plaats is.

Gisterenochtend, 9 januari, beleefde ik voor het eerst een wintersfeer, om 9 uur op de fiets: een net opgekomen zon boven berijpte grasvelden met in sloten en vijvers zowaar een ijslaagje. Daarbij de vrij koude vrieslucht die prikkelend langs mijn gezicht streek. Het is een beginnetje zullen we maar zeggen. In de loop van de dag ging de temperatuur omhoog naar waarden tussen +3 en +6. Van echt winterweer is dus nog geen sprake. De vraag is of dat er op korte termijn aankomt.

De ontwikkelingen van de komende tijd zijn echter wel interessant. Wie Trouw leest heeft gisteren een artikel kunnen lezen over de poolwervel die  door verwarming van de stratosfeer verplaatst of gesplitst wordt. Daardoor wordt het weer op het noordelijk halfrond beïnvloed: kou vanuit het poolgebied zal meer naar het zuiden gedrukt worden. Waar en hoe staat daarbij nog niet vast, want de bewegingen van de druksystemen kunnen kou naar verschillende gebieden transporteren. Als alles goed valt, en daar is een redelijke kans op, leidt dit tot winterkou in west Europa. Gebeurt dit in de verwachting op een termijn van minder dan een week, dan wordt het tijd om zenuwachtig te worden.

In de uitvoer van de weermodellen is steeds de ontwikkeling van een hogedrukgebied boven de Noordpool zichtbaar en dat kan de aanzet zijn tot verschuiving van de kou naar Europa. Als gevolg van deze ontwikkeling zie ik al dagen in de uitvoer van de modellen Rusland en Scandinavië/Finland volgepompt worden met kou. Het Europese ECMWF ging gisterenavond zo ver om op termijn van een dag of 10 hevige kou in ons land in te tekenen. Helaas waren de meeste leden van het ensemble een andere richting toegedaan: voortzetting van het halfbakken winterweer. Vanochtend was in de uitvoer van ECMWF niets meer van hevige kou terug te vinden.

Wat hebben we nu eigenlijk voor winterweer gehad de laatste twee weken? Een poging tot aanvoer van kou over zee mislukte: het kwam niet tot sneeuwbuien, want daarvoor was de lucht net niet koud genoeg. Afgelopen week draaide de wind naar noordoost en voerde opnieuw geen kou aan, zelfs niet van die kant. In Europa is geen strenge kou aanwezig en het warme Oostzeewater deed de rest. Is dit een tandeloze winter? Komt van geen enkele kant nog serieuze winterkou naar ons toe? Het blijft uiteraard afwachten en misschien gaat de tweede helft van de winter nog voor iets leuks zorgen.


Winterbulletin 1 (17-12-2020); door Cees van Zwieten

Winterse buien

Waar zijn de winters gebleven? Na de mooie winters van 2009 tot en met 2013 was het opeens gedaan met winterweer. Op een paar uitzonderingen na: in 2017 was er een flauwe vorstperiode in januari waarin er in het oosten van het land wat geschaatst kon worden. In 2018 zagen we de siberische kou in de laatste week van februari naar onze omgeving komen. Het gevolg was een aantal zeer koude dagen, vooral 28 februari, waardoor het tot een echte vorstperiode kwam. In het hele land kon geschaatst worden op 1 en 2 maart, helaas wel met veel windwakken, die een tocht van langere afstand onmogelijk maakte.

Onmogelijk is winterweer dus nog steeds niet, maar het lijkt een steeds uitzonderlijker fenomeen te worden. Wat in de periode van 7 jaar die achter ons ligt ook opvalt is het voorkomen van winters vrijwel zonder vorst. Als we weer het bekende Hellmann-getal als kriterium erbij halen, dan zien we bijvoorbeeld de winter van 2014 met een koudegetal van 0,0 in De Bilt. Afgelopen winter deed dat nog eens over met K=0,1. Het zijn koudegetallen voor een hele winter die vroeger (50 jaar geleden) niet bestonden. Bedenk dat voor schaatsen op grote schaal een koudegetal van 20 tot 30 nodig is. Een forse koudegolf heeft al gauw 60 tot 100 punten en de zeer koude winters van de vorige eeuw, zoals 1956, 1979 en 1985 zaten rond de 200. En 1963, de grote winter, had 337 koudepunten.

De klad zit er de laatste tijd dus goed in. Vorig jaar was de gemiddelde temperatuur in De Bilt 6,4 en dat is 3 graden boven normaal. Erg zacht dus? Zeker maar het kan gekker: in Moskou waren in de winter van 2020 alle drie de wintermaanden 6 graden of iets meer te zacht! Januari met een gemiddelde van +0,1 beleefde een all-time record. Een winter met veel dooi en weinig vorst dus. De mooiste periode met kou viel daar in november met voor onze begrippen een koudegolf: 8 ijsdagen op rij met drie maal strenge vorst. Maar ook november was er 3 graden te zacht. Het is de zoveelste illustratie van het veranderende, lees: opwarmende, klimaat.

Wat nu, deze winter? Begin december liet een paar dagen met temperaturen onder normaal zien. Een beetje winterse sfeer met vorst in de nacht en ochtend. Maar vorst van enige betekenis was het niet: het koudegetal staat nog steeds op 0. Op dit moment zijn het weer de zachte luchtmassa’s die het weer domineren. Blijft het zacht in december? Er is in de weermodellen geen uitzicht op aanvoer van koude vrieslucht. Wel suggereren zowel GFS als ECMWF rond de kerstdagen een naar noordwest draaiende stroming waarmee koudere lucht van noordelijke breedte wordt aangevoerd over zee. Een paar winterse buien behoren dan tot de mogelijkheden. Maar winterweer? Nee, even wachten nog, want wie verwacht tegenwoordig de winter met kerst? Dat is 10 jaar gelden voor het laatst gebeurd, met een echt witte kerst. De decembermaand van 2010 had in De Bilt een gemiddelde van -1,1 en dat is bijna 5 graden beneden normaal.