Winterbulletin

Het winterbulletin is op deze pagina te lezen. Op onregelmatige momenten verschijnt een bulletin. Bij naderend schaatsweer en tijdens een schaatsperiode vaker.
Neem ook een kijkje bij historie. Een fraai overzicht van diverse koude winters.

Zie ook de winterverwachting.

Zie ook het laatste weernieuws en sneeuwhoogte voor de Alpen: sneeuwhoogte

Winterbulletin 5 (12-12-2018)

Sloot-ijs

Ruim een week geleden kon ik een afkoeling aangekondigen die nu vorm heeft gekregen; het heeft niet tot serieuze vorst geleid. Boven Scandinavië heeft zich een hogedrukgebied genesteld dat nog iets in betekenis toeneemt. Intussen daalt de luchtdruk in het Middellandse Zee gebied. Een oostelijke stroming is het gevolg, waarbij relatief koude lucht vanuit het continent wordt aangevoerd.

Een mooie setting waarbij het toch niet tot een vorstperiode komt. Dat is te wijten aan twee factoren. In de eerste plaats is in oost Europa geen stevig koudereservoir aanwezig. Bij de ontwikkelingen van de afgelopen dagen was er geen goed aangepunte rug van hogedruk aanwezig tussen Ijsland en Noorwegen. Zo’n aangepunte rug zou de weg vrij maken voor aanvoer vanuit de poolgebieden/Siberië direct naar het zuiden en zuidwesten, richting Finland en Rusland. Dat is niet gebeurd. De lucht die er nu in Rusland aanwezig is kwam over zee via Scandinavië vanuit het noordwesten binnen; zeer lage temperaturen worden daardoor in Rusland nog niet gemeten. Bovendien is het sneeuwdek in Oost Europa nog niet erg prominent aanwezig. In Rusland, met name iets verder van de grens met Wit Rusland en Oekraine is dat wel het geval. De tweede factor is het vrij snel weer wegtrekken van het hogedrukgebied. De kern komt zondag al weer boven Rusland te liggen terwijl een storing van de oceaan opdringt naar onze omgeving.

We kunnen nu genieten van een paar tamelijk winterse dagen, met lichte vorst in de nacht en ochtend. In de middag komen we uit op 2 tot 3 graden boven 0. Zondag zal vrij zeker zachte lucht binnen dringen, voorafgegaan door natte sneeuw en regen. Daarna lijkt er een periode aan te breken van wisselvallig weer met temperaturen overdag iets boven normaal. Ook tijdens de kerstdagen zijn geen winterse toestanden te verwachten. De rest is koffiedik.

Eergisteren vroeg ik aan een kennis: “Heb jij vorig jaar nog geschaatst?” Het antwoord luidde: “Ja, ik had een abonnement.” Misschien wel een logische reactie, als je zo’n vraag op de ijsbaan stelt. Maar ik bedoelde natuurlijk iets anders. Voor mij is schaatsen gewoon: op natuurijs rijden. Waar gaan we naar toe? Wordt schaatsen per definitie een binnensport? Komt er ooit nog een elfstedentocht? Zo, het E-woord is gevallen. Ik reken nergens op, nu men ons vertelt dat binnenkort de kans daarop tot 1% gaat dalen. Maar gewoon af en toe natuurijs zal er voorlopig wel in blijven zitten. Sloot-ijs heb ik in ieder geval al weer gezien.

Winterbulletin 4 (3-12-2018)

Aangepunt

We kijken er al nauwelijks meer van op. Na alle warmterecords van de afgelopen tijd gaan temperaturen tussen 13 en 14, zoals we gisteren meemaakten, zonder veel ophef aan ons voorbij. Toch zijn het hoge waarden voor begin december. Niet extreem, want drie jaar geleden steeg het kwik in De Bilt op 17 december nog tot 15,3. Opvallend vochtig was gisterenochtend de lucht ook. In de hal van Rotterdam CS besloeg alles, tot het glas van de liftkokers toe, door de zeer hoge vochtigheidsgraad. Het KNMI sprak van dauwpunten tussen 10 en 13 graden; dat zijn waarden die in de zomer niet zouden misstaan, als het dauwpunt veelal tussen 10 en 15 graden ligt. In de afgelopen zomer kwamen zelfs veel lagere dauwpunten voor, tot 3 graden toe.

Genoeg over dit “natte-dweilen-weer”. Intussen is de lucht iets droger geworden, waardoor het is opgeklaard. De temperatuur ligt nog steeds hoog met maxima vandaag tussen 11 en 14 graden. Aanjager van deze toestand is een depressiegebied boven de noordelijke Atlantische Oceaan met als tegenpool een hogedrukgebied boven Spanje. Hierdoor worden zeer zachte luchtmassa’s van de zuidelijke Oceaan onze kant op getransporteerd. Hierbij worden de komende week lagedruksystemen naar west Europa gevoerd. Het zal waarschijnlijk behoorlijk wat regen geven. Dinsdag is het tijdelijk rustiger weer met lagere temperaturen op woensdag. Daarna krijgen depressies de overhand. Onder invloed van een actieve depressie die vrijdag bij Schotland aankomt wordt opnieuw zeer zachte lucht aangevoerd. Daarbij gaat er weer flink regen vallen en op zaterdag zal de wind aantrekken, misschien tot een klein stormpje.

Tot zo ver de wisselvalligheid. Zowel ECMWF als GFS laten in de modeluitvoer na het weekend een andere ontwikkeling zien, die een periode met kouder weer zal inluiden. Als zondag een randstoring is gepasseerd gaat de luchtdruk bij de Britse eilanden en de omgeving van IJsland flink stijgen. De toegang naar Europa wordt daardoor min of meer geblokkeerd voor lagedruksystemen vanuit de Oceaan. Waarschijnlijk gaat zich een krachtige rug van hogedruk ontwikkelen; over de details van die ontwikkeling is onzekerheid; die onzekerheid kan wel belangrijk voor ons zijn. Het Amerikaanse model (GFS) laat een iets oostelijker ligging zien dan het Europese model (ECMWF). En verder: de rug is bij ECMWF meer “aangepunt” dan bij GFS. Meer aangepunt (mits voldoende noordelijk) betekent dat er een scherpere scheiding komt tussen de weerssystemen boven de Oceaan en die boven Europa. Het kan een duidelijker aanvoer vanuit het poolgebied betekenen. Het is nog ver weg, maar het geeft wel aan dat de westcirculatie zo maar opzij gezet kan worden. Of het tot serieuze vorst zal leiden is nog zeer de vraag.

Winterbulletin 3  (26-1-2018) door Cees van Zwieten

Westcirculatie?

Al een dag of 10 hebben we te maken met vrij koud weer voor de tijd van het jaar met maxima omstreeks 5 graden. De wind zat onder regie van noordelijke hogedrukgebieden steeds in de oosthoek. Wel even wennen na die lange zomer van ruim 6 maanden, maar het wintergevoel komt er langzaam in. Wintergevoel betekent voor mij af en toe genieten van kou in plaats van treuren dat het alsmaar kouder wordt. Nu is het weer van dit moment niet echt winters: vorst en sneeuw zijn afwezig; wel heb ik onlangs zout op de weg gezien. Dat zijn tegenwoordig de voorzorgsmaatregelen tegen gladheid op het moment dat deze niet uitgesloten is, maar ook niet erg waarschijnlijk.

Er zit verandering in de lucht. Eindelijk lijkt er een westcirculatie in de steigers te staan; een westcirculatie die meer wind en regen van betekenis zou kunnen brengen. In de steigers betekent nog niet dat het bouwwerk ook voldoende proporties krijgt. Voor de waterstanden zou het goed zijn als de regen eens overvloedig valt in west en midden Europa. We moeten dat nog maar afwachten. Het is zelfs zo dat de weermodellen met uitvoer komen die wijst op hernieuwd geblokkeerde situaties op termijn van ongeveer 10 dagen. Het is de lange termijn, dus we nemen ook dat met een flinke korrel zout.

Enig zicht op winterweer is er eigenlijk niet. Bovendien valt op dat juist aan het begin van december de westcirculatie er in lijkt te komen. Met de periode met normaal gesproken de sterkste straalstroom in zicht, te weten midden december, lijkt het goed om nog even nergens op te rekenen. Wel wordt de ontwikkeling van de komende periode interessant: zet de westcirculatie door of moet deze het na een moedige poging laten afweten?

Winterbulletin 2 (14-11-2018); door Cees van Zwieten

Mooie ontwikkeling

Ook de herfst is op weg een droog seizoen te worden. Op dit moment hebben we te maken met een hogedrukgebied met de kern boven Tsjechië. Het zorgt voor droog en vrij rustig weer en dat droge weer lijkt voor een weekje wel verzekerd. Tot vandaag zat de wind in de zuidhoek, maar daar komt door ontwikkelingen op de weerkaart nu verandering in. De temperatuur die vandaag en morgen nog tot een graad of 13 komt, gaat geleidelijk naar beneden door draaiing van de wind naar oostelijke richting.

De veranderingen die de modellen ons voor de komende week presenteren zijn wel opvallend. In eerste instantie wordt het genoemde hogedrukgebied opgenomen in een lange gordel van hoge druk, die van Mongolië via Rusland tot midden Europa reikt. Op vrijdag en zaterdag stijgt de luchtdruk boven Zweden en Noorwegen sterk waarbij zich een afzonderlijk hogedrukgebied boven Scandinavië vormt. Tegelijkertijd trekt een depressie langs de Noordkaap naar het oosten en later naar noord Rusland. Van deze depressie splitst zich een afzonderlijke kern af die van maandag op dinsdag boven de Balkan aankomt.

Deze ontwikkeling doet koude lucht uit de poolstreken over Rusland uitstromen naar het zuidwesten en later ook naar onze omgeving. In europees Rusland en de Balkan zal dat leiden tot invallen van de vorst, ook overdag. Bij ons betekent dit een geleidelijk afkoeling, waarbij in de loop van volgende week de maxima mogelijk onder de 5 graden komen. In de nachten is wat lichte vorst mogelijk. De hele ontwikkeling als boven geschetst zou in januari een vorstperiode bij ons inluiden. Nu is het slechts een flauwe afschaduwing van wat wij schaatsliefhebbers winter noemen. Maar het is pas november; het is een mooie ontwikkeling en het is te hopen dat we meer krijgen van dit soort bewegingen.

Winterbulletin 1 (7-11-2018); door Cees van Zwieten

Vroege vorst en late warmte

Het nieuwe koude halfjaar is begonnen. Als je kijkt naar de gemiddelde temperaturen, dan is dat de periode van ongeveer 25 oktober tot 25 april. Zoals bekend is de periode waarin winterweer mogelijk is veel beperkter. En helaas, het lijkt erop dat echt winterweer steeds schaarser aan het worden is. Vorig seizoen leek het ook op niets uit te lopen voor de schaatsers, maar de verrassing zat toen in het einde van de winter. Een mooi toetje, dat aantoonde dat zelfs in maart in het huidige klimaat nog winterweer met ijsdagen mogelijk is, als alles mee zit.

De afgelopen zomer was van uitzonderlijk kaliber. Lang, zeer warm en zeer droog. In de afgelopen twee maanden hield de droogte in grote lijnen aan. Opvallend was echter de vroege nachtvorst met -0,1 op 30 september in De Bilt. De langjarige cijfers geven aan dat rond 1 november gemiddeld de datum is van de eerste vorst. Geen reden om al aan winter te denken, in de eerste plaats omdat een koude winter zich niet laat aflezen aan een vroege vorst en in de tweede plaats omdat de zomer in oktober op spectaculaire wijze terug kwam. Van 10 t/m 17 oktober was de maximumtemperatuur in De Bilt boven de 20 graden, waarbij op 13 oktober het maximum tot 26,3 kwam. In het zuidoosten kwamen zelfs temperaturen van iets boven de 28 graden voor. Recordwarm voor deze tijd van het jaar. Hoe zomers die 13e oktober was, blijkt ook uit de gemiddelde temperatuur in De Bilt: 20,0! Het warmtegetal van de zomer liep daardoor nog verder op. Ook dat is uitzonderlijk. Daarbij weten we inmiddels dat we met het opwarmende klimaat hier in de toekomst minder van zullen opkijken.

Ook op dit moment is er nog geen sprake van herfstweer in de zin van van regenachtig weer met veel wind. Gisteren nog bereikte de temperatuur in De Bilt de recordhoge waarde van 19,0 graden. We merken aan de stand van de zon dat de winter nadert, maar van enige vorst is voorlopig geen sprake. Er lijkt de komende 10 dagen vooral een zachte stroming vanuit het zuiden of zuidwesten te overheersen. In Europees Rusland gaat de temperatuur wel omlaag naar lichte vorst, elders in Europa is daar geen sprake van. Of deze ontwikkeling iets zegt over de komende winter? Ik ga daar binnenkort in de Winterverwachting op in. Voorlopig is het afwachten en de schaatsconditie weer wat opvijzelen op de baan.

Bron weergegevens: KNMI