Weer laat je niet los!
Dag aan dag worden we vergezeld door het weer! IJs en sneeuw, stormen en onweer trekken in bonte afwisseling voorbij. Het weer haalt als maar weinig andere onderwerpen dagelijks de media. En wie er als kind door is geraakt, zoals mij dat overkwam in 1929 toen ik via het ijs de rivier de Lek kon oversteken, draagt deze (prettige) infectie vaak een leven lang met zich mee. Je laat het weer dan niet meer los.
Omgekeerd laat het weer ons ook niet los. De bus rijdt niet, je moet er op je fiets door, je komt op vakantie in een vreselijk onweer terecht of je geniet van een ouderwets pak sneeuw. Het weer beïnvloedt ook vaak de sociaal-economische situatie en in tijd van oorlog kunnen de strijdende partijen er niet omheen. Tal van gebeurtenissen zijn niet goed te begrijpen zonder kennis van het bijbehorende weer.
Eeuwenlang draaide de geschiedschrijving om oorlog en vrede, territoriale veranderingen (grenzen!) en het wel en wee van vorstenhuizen. De belangstelling voor het weer was minimaal en die voor het klimaat nihil. Dat werd als onveranderlijk beschouwd. Van een “Kleine IJstijd” had nog nooit iemand gehoord. Daarmee deden de historici zichzelf en hun vak te kort. Ze lieten een belangrijke verklaringshypothese ongebruikt liggen.
Sinds rond 1970 is daarin veel verbetering gekomen. Men zegt nu wel: het weer is de belangrijkste bijzaak in de geschiedenis!
In vroegere eeuwen waren de gevolgen van het weer op het dagelijkse leven veel groter dan nu. Zo kon in een strenge winter het openbaar vervoer, trekschuit, beurtschip, koets, heel goed acht of tien weken plat liggen. Het weer bepaalde ook wat voor voedsel er op tafel kwam en niet zelden óf er wat op tafel kwam! Het is daarom niet zo vreemd dat men nog in de 18de eeuw bij discussies over strenge winters niet de winter met de laagste gemiddelde temperatuur bovenaan zette, maar die met de koudste nacht. In die nacht kon het graan in de bodem bevriezen met als gevolg misoogst en hongersnood! Een volstrekt andere benadering!
Een verschijnsel dat met het weer samenhangt en dat typisch is voor ons land, zijn de watersnoden. Stille getuigen daarvan zijn vloedmerken (zee) en hoogwatermerken (rivieren). Het zijn ingemetselde stenen met een groef en een jaartal. Je ziet ze in de gevel van een groot gebouw of van een boerderij of gewoon huis. In het kustgebied kennen we er ca. 80, in het rivierengebied ca. 40, maar het moeten er meer zijn! Elke steen spreekt boekdelen over een ramp met veel menselijk leed en schade.
Al deze aspecten van weer en klimaat wil ik met mijn rubriek (en in mijn boeken) aan het licht brengen. Ik wil iets laten zien van de samenhang tussen allerlei gebeurtenissen en het weer. Dat kan een hongersnood zijn, een verdronken dorp, een fiasco op het slagveld of een rampzalig mislukt bombardement in de Tweede Wereldoorlog. Heel wat zaken wachten nog op nader onderzoek!
In wat ik hier aanstip, liggen al veel mogelijkheden voor wie zijn interesse productief wil maken door zelf op onderzoek uit te gaan! Door de resultaten te publiceren kunnen anderen daar van profiteren. Zo werk je mee aan het gebouw van onze kennis van het historische weer en klimaat. Wie graag dichtbij huis blijft, kan terecht in de geschiedenis van het weer in eigen stad of streek. Bijzondere gebouwen kunnen daarbij behulpzaam zijn. De geschiedenis van een grote brug (ooit een schipbrug?) vertelt je over de rivier, over ijsgang en hoogwaters. Een boeiende geschiedenis van stormen en bliksems hebben natuurlijk onze molens en hoge torens! En zo is er meer.
Blader eens in de site Full text Nederlandstalige Tijdschriften en er gaat een wereld voor je open! Zoek je illustraties? Kijk in de Atlas van Stolk! Dagboeken? Egodocumenten! Wees niet te bescheiden! De Romeinen wisten het al en ze handelden er naar:
Bescheidenheid is een heel mooie eigenschap, maar je komt er niet ver mee!
Jan Buisman