Zeestromen

Oceanen zijn bepalend voor het klimaat op aarde. Door juiste doorgronding van de werking van een oceaan, proberen wetenschappers greep te krijgen op het huidige en toekomstige klimaat.

Bewegingen.
De hele zee is in beweging. Het overgrote deel van de energie om al dat water in beweging te zetten, komt van de zon en de draaiing van de aarde. Een klein deel van de maan. De zon veroorzaakt wind en oppervlaktestroming. De zon veroorzaakt temperatuurverschillen, waardoor een circulatie op gang komt. Een tweede kracht die aanwezig is heet Corioliskracht. Doordat de aarde draait om de eigen aardas, ontstaat een kracht op alle bewegende voorwerpen. De zeestroom die zich verplaatst met een snelheid van 1800 meter per uur, heeft dan een afwijking van 300 meter van de oorspronkelijke koers.

Grote rivieren in de Oceaan.
Zo bestaan de oceanen op aarde uit gigantische rivieren die in beweging komen door verschillen in temperatuur en zoutconcentratie. Deze rivieren zijn enorm breed. De bekende warme golfstroom in de Atlantische Oceaan vervoert 30 keer zoveel water als alle rivieren in de wereld bij elkaar. De warme golfstroom heeft een doorstroming van 30 miljoen ton water per seconde. Juist deze warme golfstroom zorgt ervoor dat het in Labrador in Canada vriest, terwijl het in Zuid Engeland zelden vriest en palmbomen groeien.

Thermohaline circulatie.
Een zeestroom is te vergelijken met een luchtstroom. Ergens stijgt iets op wordt getransporteerd en daalt elders. Daar vindt dan weer transport plaats naar het gebied waar opstijging plaats vindt. De zeestromen hebben een circulatie die bekend staat als de "thermohaline circulatie".

Koud en zout zeewater zakt naar de bodem en elders komt fris en warmer water omhoog. Koud oppervlaktewater vinden we richting de Noord- en Zuidpool. De poolwinden koelen de zee tot onder het vriespunt. Het water bevriest en laat zout achter. Het water krijgt een grote dichtheid en daalt naar de zeebodem. Nieuw water uit het zuiden stroomt toe. Stijgingen vinden plaats in de tropen en substropen. Uiteraard is alles afhankelijk van de zeebodem. Zo heeft de warme naar het noorden gerichte golfstroom bij ons een koude naar het zuiden gerichte onderstroom. Een deel van het water botst tegen Zuid Amerika aan en stijgt op. Een ander deel steekt de Evenaar over en gaat rondjes draaien om Antarctica, net zolang tot het ergens weer omhoog komt.

Antarctische Convergentie.
Tussen 50° en 60° zuiderbreedte ligt de Antarctische Convergentie. Dit is een gordel water van ongeveer 40 kilometer breed waar de koude, noordwaarts gerichte stromingen onder de warmere, circulerende stromingen zinken. De Antarctische Convergentie vormt de natuurlijke begrenzing van het zuidpoolgebied

Zinkbasin.
De grootste dalingen in de oceanen vinden plaats bij Groenland. Het is een krachtige daalstroom. Deze warme golfstroom zorgt voor 20 procent van de warmte in Noord Europa. De golfstroom op de Atlantische Oceaan wordt voortgedreven door de winden uit het Caribische gebied. Elders op de Indische Oceaan en de Pacific komen ook circulaties voor, maar hier speelt ijs geen rol. Het zijn de verschillen in regenval en temperatuur die hier een kleinere circulatie veroorzaken.
Maar wat omlaag gaat moet omhoog komen. De grote hoeveelheid water die bij Groenland omlaag gaat, komt in kleine deeltjes elders weer omhoog. Niet massaal, maar in stukjes. Elke waterbel heeft een eigen temperatuur en een eigen zoutgehalte.

Het verleden.
Belangrijker is de vraag hoe de zeestromen in het verre verleden waren. Antwoord hierop is alleen te vinden op de bodem van de zee. Lagen van dode zeediertjes ook wel "foraminifera" genoemd, geven een beeld van de zeestromingen vroeger. Wat wel ondertussen bekend is dat 12.000 jaar terug in de laatste ijstijd de zeestromen anders waren. We kennen twee stabiele zeestroompatronen in de wereldoceanen. Een is de IJstijdstroom en de andere is de huidige. De grote uitdaging voor de onderzoekers is uitzoeken waardoor de zeestroom omslaat van de ene stabiele situatie naar de andere.

Relevante links:
Zeewatertemperaturen
El Niño/ La Niña