Het klimaatdebat: "Alarmisten" versus "Revisionisten"

Ik voelde me niet capabel om er gaten in te schieten. Wat moet je met deze informatie: pareren in elk geval. Negeren lijkt me niet verstandig en censureren absoluut ongewenst. We hebben hier per slot van rekening te maken met vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en het recht op vrije nieuwsgaring. Dat pareren gebeurt gelukkig volop, door deskundigen die wel capabel zijn. Kortom: ik zal die kritische collega van mij moeten aanraden ook andere klimaatsites te lezen.


Het klimaatdebat: ik volg het voornamelijk veilig vanaf de zijlijn. Daarbij voel ik me vaak een kleine jongen, een geïnteresseerde leek. Het weer is voor mij een gepassioneerde hobby, al vanaf mijn dertiende. Als student fysische geografie kon ik me wat verder verdiepen in de meteorologie: niet alleen in het weer,  maar ook in het klimaat. Helaas bleek het allemaal te 'exact' voor mij te zijn: een en al fysica en statistiek. Zodoende houd ik het op mijn oorspronkelijke passie: weerbeleving en  -beschrijving, aangevuld met simpele metingen. Uiteraard volg ik het debat wel, je kunt er namelijk niet aan 'ontsnappen'. Oude en nieuwe media staan bol van reportages, artikelen en discussies. Ons eigen VWK-forum levert voortdurend interessant leesvoer. Een deel ervan is zo 'technisch' dat ik alle zeilen bij moet zetten om het te doorgronden en helaas moet ik soms afhaken.

Op 13 november werd op NPO2 een klimaatdebat gevoerd in "De Achterkant van het Gelijk", geleid door Marcel van Dam. Onder de deskundigen van allerlei disciplines heerste consensus: de Aarde warmt op, de mens is daaraan schuldig en de mensheid moet stappen ondernemen om grote klimaatrampen te voorkomen. Ed Nijpels voerde aan dat een 'verlichte dictatuur' noodzakelijk zou zijn om harde maatregelen in te voeren. Hij ziet overigens meer in door overheid opgelegde maatregelen met zachte dwang. Sturen naar voldongen feiten. Ik herleefde andermaal tijdens de uitzending mijn 'Sinterklaas-bestaat-niettrauma'. In een boek van Hanssen had ik het vorig jaar al gelezen: de klimaatforceringen door AGW zijn sterker dan de astronomisch-geologische forceringen die de cycli van glacialen en interglacialen bepalen. Een deelnemer aan het debat in het tv-programma verwoordde het in gewone mensentaal: we slaan de volgende ijstijd over. Voor mij als fysisch geograaf was die volgende ijstijd een soort van zekerheid.


Salomon Kroonenberg, hoogleraar toegepaste geologie aan de TU Delft is geen 'kleine jongen'. Hij beziet de nietigheid van de mens vanuit geologisch perspectief. In zijn beleving is de mens niet bij machte om het klimaat te veranderen. Door de jaren heen heeft hij in interviews aangegeven niet te geloven in een verband tussen de stijging van het CO2- gehalte en de opwarming van de aarde. Is dat realisme, relativisme of gewoon revisionisme? Hij is er ook vast van overtuigd dat de volgende ijstijd zich zal aandienen, over tienduizend jaar of zo. Daar knagen de twijfels alweer aan mijn pas verworven nieuwe zekerheid. Kroonenberg heeft ook nog fysische geografie gestudeerd, dat schept een soort band.  Waarom zou Kroonenberg zo luidruchtig vloeken in de kerk? Verwachten dat natuurlijke klimaatforceringen sterker zijn dan menselijke is één ding, maar het broeikaseffect afwijzen !? Spreekt hij puur uit overtuiging of zit er meer achter? Is het preken voor eigen parochie of gewoon tegen de stroom inroeien?

Voor een geïnteresseerde leek die toekijkt vanaf de zijlijn is het niet makkelijk om positie te bepalen. Je wordt heen en weer geslingerd tussen geloof en twijfel, tussen hoop en vrees. Hoe kun je in vredesnaam, als je niet volledig ingevoerd bent in de materie, feiten van fictie onderscheiden? Hoe kun je vaststellen of onderzoekers integer en metingen plus beweringen betrouwbaar zijn? Verwarrend is daarbij dat verschillende wetenschappers soms gebruik maken van dezelfde data om totaal verschillende opvattingen te onderbouwen. Statistiek bedrijven is manipulatie van gegevens, eigenlijk per definitie. Dan rest de vraag hoe ver die manipulatie reikt en wanneer er sprake is van falsificatie en indoctrinatie. Dat zijn stevige termen, maar je komt deze tegen in publicaties en discussies in oude en nieuwe media.

Al snuffelend op het wereldwijde web stuit je namelijk ook op de randverschijnselen van het klimaatdebat. Deskundigen, al dan niet zelf verklaard, kunnen fel van leer trekken tegen de oppositie. Fanatieke aanhangers van beide kampen gaan daarin nog een stuk verder. Zij nemen geen genoegen (meer) met nuances en kanttekeningen. Polarisatie voert hier de boventoon. Het gaat hard tegen hard en van dik hout zaagt men planken. Verdachtmakingen vliegen over en weer,  over  "falsificaties", "samenzweringen", "indoctrinatie", "censuur". Zelfs 'veilig vanaf de zijlijn' proef je het venijn en vitriool. Beide kampen hebben elkaar bestempeld met scheldnamen die van weeromstuit geuzenamen zijn geworden. Zo heb je de "klimaathysterici" annex "alarmisten" tegenover de "klimaatsceptici" annex "revisionisten". Het klimaatdebat lijkt met name op de sociale media meer verhit dan het klimaat zelf.

Er lijkt consensus te bestaan over het bestaan van AGW onder wetenschappers, beleidsmakers en politici. Deze consensus is hard bevochten. De rollen lijken nu omgedraaid te zijn: de sceptici zijn in de verdediging gedrongen en vechten vanuit de achterhoede. De 'underdog' spartelt op zijn rug, krijgt wellicht een koekje van eigen deeg, maar gromt en bijt nog wel. Het is misschien naïef, maar ik vermoed dat er minstens vijftig tinten grijs zijn tussen het zwart en wit van het klimaatdebat. Ik hoop tenminste dat dit zo is. Ik hoop ook dat men elkaar in dat grijze middengebied kan ontmoeten voor debatten met een open vizier. Zonder scheldkanonnades en verhitte koppen.

Men kan elkaar treffen in de gezamenlijke overtuiging dat duurzaamheid belangrijk is. Om afval en vervuiling te beperken, omdat fossiele brandstoffen ooit echt opraken. Om te voorkomen dat we steeds moeizamer op zoek gaan naar de laatste restanten olie, kolen en gas in kwetsbare gebieden. Om te voorkomen dat daarbij natuur, milieu en landschappen in toenemende mate bedreigd, aangetast of compleet vernield worden. De geo-politiek kan ook een rol spelen in de discussie. De afhankelijkheid van westerse landen van de aanvoer van gas uit Rusland en olie uit het Midden-Oosten schept ongewenste machtsverhoudingen. Ik zou haast zeggen dat als over deze zaken consensus bestaat over het hele spectrum het klimaatdebat er al niet meer toe doet. Alleen wil ik als 'kleine jongen' niet een al te grote broek aantrekken, door de debaters van advies te dienen. Bovendien is het een cynische insteek: of je nu wel of niet gelooft in het versterkte broeikaseffect, afbouwen van het gebruik van fossiele brandstoffen heeft heel veel voordelen. Alsof je een moeilijke boodschap aantrekkelijk verpakt, of zelfs verstopt probeert te verkopen aan het wikkende en wegende publiek. Het klimaatdebat is veel te belangrijk om 'weggemoffeld' te worden; het moet een hot item blijven.


De column van Dick Bravenboer december 2014