03-02-2014 Stormwaarschuwingsdienst 150 jaar

‘ Uwe Excellentie heeft in het begin van dit jaar 1864 toegegeven aan het verlangen van den handel, om stormsignalen te doen invoeren’ schrijft Buys Ballot in het jaarverslag 1863-64 van het KNMI aan de minister van Binnenlandse Zaken. Hij schrijft verder:’ …een maatregel, die door velen wordt toegejuigt en die door Zijne Excellentie den Minister van Marine ook krachtig en welwillend is ondersteund. Het is den heer Krecke opgedragen, en het is eene werkzaamheid van zeeromvattenden aard en geen gering gewigt, om, als het Z Ed. uit de waarnemingen voorkomt dat er gevaar is voor storm, de zeeplaatsen, die zich met het verzoek daartoe aan Uwe Excellentie hebben gewend, te waarschuwen.

Buys Ballot geeft hier alle eer aan de minister, maar het was in feite een voorstel van hemzelf die door de minister werd omgezet in een regeringsmaatregel.

Het moeizame begin.
De uitvinding van de telegraaf rond het midden van de negentiende eeuw was belangrijk voor de meteorologie. Dankzij dit communicatiemiddel werd het voor het eerst mogelijk om snel meteorologische waarnemingen uit te wisselen. Door het bestuderen van deze waarnemingen kon Buys Ballot voor het eerst het verband leggen tussen luchtdruk en wind.

In 1857 publiceerde hij, na een onderzoek van vijf jaar, zijn beroemd geworden Wet van Buys Ballot. Hij doet dat in de oktobervergadering van de Koninklijke Academie van Wetenschappen in Amsterdam.
Uit het verslag van deze vergadering blijkt dat Buys Ballot niet alleen een wetenschapper is, maar ook iemand die denkt aan praktische toepassingen. Hij geeft in deze vergadering al aan dat het luchtdrukverschil tussen de vijf waarneemstations in Nederland iets kan zeggen over de te verwachten wind en dat het wenselijk zou zijn om die luchtdrukwaarden naar de havens te seinen waar ‘deskundigen’ deze informatie zouden kunnen vertalen naar een windwaarschuwing.

‘ …Dit maakt het wenschelijk, dat de zeehavens des morgens telegraphische tijding ontvangen uit Groningen en Maastricht aangaande den barometerstand, om de kennis der gelijktijdige standen toe te passen en de schepen daarvan kennis te geven, opdat zij daaruit een waarschuwing te meer ontleenen tegen een op handen zijnden storm...’

De telegraaf is voor hem dus niet alleen een middel om waarnemingen te ontvangen, maar ook om weersinformatie te versturen. In het begin stond Buys Ballot nog al sceptisch tegenover het gebruik van de telegraaf in de meteorologie, maar nu is hij helemaal om.
Hij werkt dit idee uit in een voorstel aan de minister. Op publicatieborden in zeehavens moest in een tabel de barometerafwijkingen van hun normaalwaarden van de vier hoofdstations worden vermeld. De grootte van het luchtdrukverschil en uit welke richting dit verschil het grootst was kon hieruit worden afgeleid. Het luchtdrukverschil zou iets kunnen zeggen over de kans op harde wind, en de richting van het luchtdrukverschil over de richting van de harde wind.

Op 1 juni 1860 werd hiermee begonnen, jammer genoeg net te laat voor de verschrikkelijke Pinksterstorm. Op 27 en 28 mei, Pinksteren, stormde het. Veel schepen vergingen voor de kust van Scheveningen, o.a. het Engelse stoomschip Theresia. Er verdronken ook 32 Scheveningse vissers.

 juni 1860 is een belangrijke datum voor het KNMI. Vanaf die dag verstuurde het KNMI dagelijkse ‘ weerberichten’ . Wel moesten de ontvangers op grond van de barometerafwijkingen zelf hun conclusies trekken.
Deze oplossing voldeed niet echt. In het jaarverslag van 1862-1863 schrijft Buys Ballot:
‘Het college Zeemanshoop (de zeevaartschool) te Amsterdam heeft dan ook mij te kennen gegeven, dat men in Amsterdam bepaaldelijk mededeeling van de telegraphische seinen wenschte, dat men het op prijs zou stellen indien daaruit door het Instituut zelf waarschuwingen werden afgeleid en dit niet meer aan de deskundigen in de zeehaven werd overgelaten”

Buys Ballot heeft deze kritiek ter harte genomen en een nieuw voorstel aan de minister gedaan, dat in 1864 als maatregel werd ingevoerd.
De waarschuwingen nieuwe stijl werden per telegram naar de havens van Vlissingen, Hellevoetsluis, Nieuwediep, Amsterdam, Harlingen, Rotterdam en Zierikzee gezonden.
Aan seinpalen werden de seinen gehesen die door Admiraal Robert Fitz Roy, de directeur van de Engelse weerdienst in Engeland gebruikt werden

U kunt verder lezen op: Kenniscentrum KNMI