Halo’s fotografie

Camera
In beginsel is elk type opnameapparaat geschikt om haloverschijnselen te fotograferen. Een eenvoudige smartphone of tablet levert al zeer bruikbare opnamen op.

Afbeelding 1
Halo's, gefotografeerd met een eenvoudige telefooncamera. Links een heldere bijzon van 22 graden rechts de circumzenitale boog. Bij de foto van de bijzon werd een glas van een zonnebril voor het lensje gehouden.

Een echte camera heeft evenwel een hogere beeldresolutie en biedt, indien voorzien van een zoom-objectief of verwisselbare objectieven, de beste mogelijkheden. Haloverschijnselen strekken zich over grote gebieden van de hemel uit, zodat een groothoekobjectief wel het belangrijkste hulpstuk is. Een fish-eye-objectief kan hier zeer van nut zijn.

Afbeelding 2
Opname van een haloverschijnsel met een fisheye-objectief. De camera werd recht omhoog gericht. Het zenit is zo in het midden, en de horizon loopt langs de rand van het beeld. De weergave van een halo in dergelijke opnamen is verwant aan de tekenwijze van de hemelkoepel in een plat vlak, de stereografische projectie (zie onder Halo's).


Voor smartphones en tablets zijn al voor enkele euro's kleine voorzet-fisheyelensjes verkrijgbaar. Bedenk dat hoe groter de beeldhoek is hoe meer van het verschijnsel in één opname is vast te leggen, maar dat tegelijkertijd de detaillering in de opname minder wordt en de vertekening van het beeld sterker.

Aanbevelingen bij het maken van opnamen

• om te beginnen: probeer gewoon uit. De tijd van het verspillen van kostbare films is achter ons. Probeer uit wat je met je smartphone of camera kunt bereiken, en welke van de apparaten het meest geschikt zijn;
• de opnamen altijd voorzien van gegevens omtrent plaats, tijdstip en kijkrichting. Houd in de gaten dat de camera- of smartphoneklok de juiste tijd aangeeft;
• vermijd rechtstreekse zonnestraling in de lens. Het beste is om de zon nét achter een lantarenpaal, schoorsteen of dakrand te laten; nog beter is het om het zonneglas te gebruiken, een lasglas van circa 5 cm doorsnede op een stok van ongeveer een meter lengte, dat je op enige afstand voor de camera precies voor de zon houdt. Dan schijnt de zon niet rechtstreeks in de cameralens, maar wordt hij toch op de opname afgebeeld hetgeen van belang is bij het interpreteren van de positie van de verschijnselen ten opzichte van de zon en van hun afmetingen;
• houd halo-opnamen enigszins onderbelicht; uit een te donkere foto is meer te halen dan uit een te lichte;
• maak meerdere opnamen, eventueel met wat verschillende belichtingstijden;
• stel de belichting van een smartphone of tablet in op het icoontje voor strand/sneeuw, indien geen andere belichtingsregeling voorhanden is; je kunt bij de opname ook een zonnebrilglas voor het lensje houden;

Afbeelding 3
Links: instelscherm van een eenvoudige smartphone (Samsung), met de mogelijkheid om een omstandigheid van veel licht in te stellen (SCN en dan Strand/Sneeuw).
Rechts: voorzet fisheye-lensje voor de lens van de smartphone-camera.

• stel bij een instelbare camera de gevoeligheid laag in, op bijvoorbeeld ISO125 voor zonnehalo's;
• maak bij een omvangrijk verschijnsel een serie opnamen in verschillende richtingen, die je naderhand aan elkaar kunt leggen om zo het hele verschijnsel te overzien. Bij grote verschijnselen is het bovendien nuttig om een video te maken;

Afbeelding 4
Twee aaneengemonteerde opnamen van heldere bijzonnen van 22 graden met rechts een boog van Lowitz, gemaakt met een simpel telefooncameraatje.

• om maanhalo's te kunnen fotograferen kan het nodig zijn om een tijdopname te maken. Stel in ieder geval de cameragevoeligheid hoog in, op bijvoorbeeld ISO800 of meer. Niet iedere camera heeft de mogelijkheid tot bulb-instelling of een schroefdraad voor bevestiging op een statief. Een rijstzakje is dan een goed alternatief;
• probeer iets van de omgeving of het landschap mee op de halo-opname te krijgen bij wijze van omgevingsreferentie. Denk er echter aan dat voor halo's de afstand-instelling van de camera altijd oneindig (symbooltje 8) moet zijn.

Andere optische verschijnselen
Bij het fotograferen van de regenboog kun je dezelfde aanbevelingen volgen als hierboven genoemd, met het verschil dat je niet tegen de zon in hoeft te fotograferen.
Voor het fotograferen van kransen en irisaties is een camera met mogelijkheid van handmatige instelling noodzakelijk. Deze verschijnselen bevinden zich zó dicht bij de zon, dat ze erg lichtsterk zijn en alleen met zeer korte sluitertijden zijn vast te leggen. Deze verschijnselen kunnen in tegenstelling tot halo's het beste met een telelens worden opgenomen. Een spiegelreflexcamera met een sterk zoom-objectief, in combinatie met het zonneglas, is hier de meest geschikte uitrusting voor. Ook hier geldt: oefening baart kunst.

Belangrijk om te weten

• bij levering van foto's bij het waarnemingsverslag de opnamen in originele, dus in onbewerkte staat meesturen. Dus géén bewerkingen met Photoshop e.d.;
• bij levering van foto's bij het waarnemingsverslag de opnamen als afzonderlijke jpeg-bijlagen meesturen en dus niet in het Word-document voegen.

auteur: Peter Paul Hattinga Verschure

Zie ook:
Halo's
Halo's, ontstaan
Website: Atmospheric Optics
Richtlijnen